PASS Zihin Kuramı, Luria öncülüğünde başlayan beyin haritalama çalışmaları ile ortaya çıkan, fiziksel beyin yapıları ile bunların işlevlerine dair araştırmaları temel almaktadır. Bu merkezler ile işlevlerinin Prof. J.P. Das ve arkadaşları tarafından öğrenme, öz denetim, biliş ve üst biliş bakımından yordanmasıyla ortaya çıkmıştır. Buna göre zekâ durağan bir yapıda olmadığından bilginin nasıl işlendiğini kavramak daha nitelikli bir bilgiye ulaşmayı sağlar.
Kuram adını zihnin işleyicini açıkladığı dört ana unsurdan almaktadır. P-Planning (Planlama), A-Attention&Arousal (Dikkat ve Uyarım), S-Simultaneous Processing (Eş Zamanlı İşlemleme), S-Successive Processing (Ardıl İşlemleme).
Luria (1973) insan beyninin zihinsel etkinlikleri oluşturmak ve sürdürmek için üç alan tanımlar. Kontrol işlevi olan birinci alan, işlemleme ve depolamadan sorumlu olan ikinci alan ve programlama, düzenleme görevi olan üçüncü alan. Luria, herhangi bir zihinsel aktiviteyi gerçekleştirmek için her üç birimin de etkin rol oynadığını söyler. Bu bilgi ile yola çıkan Das ve ark. (1975), beynin bu üç alanında dört farklı işlev tanımlar. Buna göre planlama bir frontal lob işlevidir ve uygun hareket planlarının oluşturulması, düzenlenmesi, amaca yönelik hareketlerin organize edilmesi, öz denetim ve diğer bilişsel unsurların denetlenmesi gibi görevleri üstlenmektedir. Oksipital lobda konumlanan, Dikkat ve Uyarım alanı ise tepkilerin yönlendirilmesi, odaklanma, odağın zihinsel olarak da sürdürülebilmesi ve uyaranların ilgi durumuna bağlı olarak dahil edilmesi ya da dışarıda bırakılmasından sorumludur. Bilgi işlemlemeye geçtiğimizde ise, parietal loblarda yer alan Eş Zamanlı İşlemlemenin, farklı uyaran türlerini bir araya getirerek işleme sokma, depolama, ilişkilendirme, mantık, dilin gramer yapısı ve anlam ilişkileri, boyutlandırma, zihinsel haritaları oluşturma gibi alanlardan sorumlu olduğunu görebiliriz. Son olarak Ardıl İşlemleme ise bir temporal lob fonsiyonu olup, sistemli bir yapıya sahip her türlü bilgiyi düzlemsel olarak işlemektedir. Bu birimdeki her veri, belirli bir sırada, hiyerarşik sayılabilecek bir düzenle sisteme alınır, işlenir ve sistemden çıkarılır. Örneğin işitilen kelimelerdeki harflerin konum/sıralarını doğru şekilde sisteme aldığımızda bir soru ya da yönergeyi anlayabilir ve cevaplamak için dil unsurlarını (kelime, cümle vb.) oluşturabiliriz.
PASS teorisine dayalı araçlara baktığımızda Das ve Naglieri tarafından geliştirilmiş ve Türkçe’ye Yrd. Doç. Tamer Ergin tarafından uyarlanan Bilşsel Değerlendirme Sistemi CAS ve Türkçe’ye Akademi Disleksi tarafından uyarlanan Bilişsel Müdahale Programları PREP, MATH ve COGENTi görmekteyiz.